PUPUH
VI
DHANHANGGULA
DHANHANGGULA
1. Yeng mekaten kula mboten mijil,
sampun eca ning ngriki kewala, mboten wonten sengsarane, tan niyat mangan turu,
mboten arip mboten angelih, mboten rasa kangelan, tan ngeres tan linu, amung
nikmat lan munfangat, Nabi Khidir lingira iku tan keni, yen nora lan antaka.
2. Sang saya sih mring jeng Nabi
Khidir, marang kaswasih ingkang panedha, lah iya den awas bae, mring
pamurunging laku, aja ana sira karemi, den bener den waspada, ing anggep
pireku, yen wis kasikep ing sira, aja humung den anggo parah yen anglir, yeku
reh pepingitan.
3. Nora kena yen sira rasani, lan
sesama samaning manungsa, yen nora lan nugrahane, yen nana nedya padu,
angrasani rerasan iki, yen teka kalahana, ja nganti kabanjur, ja ngadekaken sarira,
aywa kraket marang wisayaning ngaurip, balik sikepan uga.
4. Kawisayan kang marang ing pati,
den kahasta pamanthenging cipta, rupa ingkang sabenere, senengker buwaneku,
urip datan ana nguripi, datan antara mangsa, iya ananipun, pan wus ana sarira,
tuhu tunggal sejene lawan sireki, tan kena pisahenna.
5. Datan weneh sangkanira uni,
tunggal sapakertining buwana, pan tuhu pamiharsane, wus ana ing sireku,
pamirsane sukma sejati, iya tan klawan karna, ing panggulanipun, iya tan
kalawan netra, karnanira netranira kang kinardi, ana anenging sira.
6. Dhohire sukma wus na sireki,
bathinira kang ana ing sukma. Hiya mangkene teterape, kadya wreksa tinutu,
ananing kang kukusing geni, sarta kalawan wreksa, lir toya lan alun, kadya
minyak aneng pohan, raganira ing reh obah lawan mosik, iya lawan Hyang Sukma.
7. Yen wruh pamore kawula Gusti,
sarta sukma kang sinedya ana, den wertani sira anggone, lir wayang sariraku,
saking dhalang solahe ringgit, mangka panggunge jagad, kelir badanipun, amolah
lamun pinolah, sak solahe kumedhep miharsa neki, tumindak lan pangucap.
8. Kang wisesa amisesa sami, datan
antara pamore karsa, jer tanpa rowa rupane, wus ana ing sireku, umpamane
pahesan jati, ingkang ngilo Hyang Sukma, wayangan puniku, kang ana sajrone
kaca, iya sira jenenge manungsa jati, rupa sajrone kaca.
9. Luwih ageng kalepasan iki, lawan
jagad ageng kalepasan, kalawan luwih lembute, salembute banyu, apan lembut
kamuksan iki, liring lembut alitnya, sa aliting tengu, pan maksih alit kamuksan
liring luwih amisesa ing sakelir, lire lembut alitnya.
10. Bisa nukma ing agal alit,
kalimputan kabeh kang rumangkang, gumremet tanpa bedane, kaluwihan satuhu,
luwih iya desra nampani, tan kena ngendelena, hing warah lan euruk, den sanget
panguswanira, badanira wasuhen nggenira ngungkin, wruha rungsite tingkah.
11. Wuruk iku pan minangka wiji, kang
winuruk umpamane papan, poma kacang lan kedhele, yen sinebar ing watu, yen
watune datan pasiti, kudanan kapanasan, yekti nora thukul, lamun sira
wiceksana, ningalira sirnakna tingalireki, dadya tingal sukmasa.
12. Rupanira swaraning ugi, ulihna
marang kang duwe swara, jer sira angaku bae, selisih kang satuhu, nanging aja
sira duweni, pekareman kang liyan, mung marang Hyang Agung, dadine angraga
sukma, obah usikira wus dadi sawiji, nywarara anggepira.
13. Yen dadiya anggepira yekti, yen
nrasaha rara meksih was-was, kena ing rengu yektine, yen wus sawiji sawujud,
sakrenteging tyas sireki, apa ingkang cinipta ana, kang sinedya rawuh, wus
kawengku aneng sira, jagad kabeh jer sira minangka yekti, gegenti den asagah.
14. Yen wus mudheng pratingkah puniki,
den awingit sarta sabah-sabab, sabab amor pangakone, nanging ngibaratipun, ing
sakedhap tan kena lali, dhohire sasabana, kawruh patang dapur, padha anggepen sedaya,
kalimane kang siji iku premati, kanggo ing kana-kana.
15. Liring mati sajroning ngahurip,
iya urip sajroning pejah, urip bae selawase, kang mati nepsu iku, badan dhohir
ingkang nglakoni, katampan badan kang nyata, pamore sawujud, pagene ngrasa
matiya, Syeh Melaya den padhang sira nampani, wahyu prapta nugraha.
16. Lir sasngka katerangan riris,
praptaning wahyu apan nirmala, sumilak ilang regede, angling malih nulya rum,
Nabi Khidir manis aririh, tan ana kang pinaran, kabeh wus kawengku, tanana
ingulatana, kaprawiran kadigjayan wus kawuri, kabeh rehing ngayuda.
17. Telas wulangnya jeng Nabi Khidir,
Syeh Melaya ing tiyas keweran, weruh ing namane dhewe, hardaning tyas pan wus
muluk, tanpa elar anjajah batin, sawengkone jagad raya, angga wus kawengku,
mentes sak matining basa, sahinggane sekar maksih kudhup lami, mangke mekar
ambabar.
18. Wuwuh lan gandanireki, wus kena
kang pancaretna nulya, kinen medal sing hargane, pan sampun medal gupuh,
angulihi alame lami, Nabi Khidir ngandika, Melaya sireku, wis tinarima Hyang
Sukma, lulus saking gandane kasturi jati, pepanasing tyas sirna.
19. Wus leksana salekering bumi, ujar
sira wruh pitakonira liring wardaya malane, den mantep panrimeku, dipun kadi
ngangge sutradi, maya-mayaka sarira, reh kang sarwa alus, sinukma masingemasan,
Harja satya sinatya manik memanik, wruh pakenak ing tingkah.
20. Dipun alus budenira iki, wernaning
dyah kita eki sumekar, kasturi jati namane, pratandha datan kerup, hing
pangawikan manah deng lungit, ngongkabana kabisan, kawruh nyawa kliru, miwah
iku nata nira, busanane kawilet tuliya sari, ya destar nyampingira.
21. Mangka pangemut katon ing nguni,
mati duk aneng jro garbaning wang, cahya kawang-kawang dheweke, kang abang
kuning iku, pamurunge laku ngadhangi, ya kang putih kang tengah, sidane
pangaku, klima iku den waspada, den kahasta sanalika ajalali, den tuhu
ambekira.
22. Saking marmeng sun karya ling
aling, pambengkase sum’ah jabariyah, den esthi siyang dalune, pan kathah nggen
sun weruh, pratingkahe para maharsi, kang padha kaluputan, hing pangeguhipun,
pangucaping kawruh ira, wus abener wekansan mati adadi, kawilet ing trap
trapan.
23. Ana ingkang adadi ing peksi, amung
mulih pencokan kewala, kayu kang becik warnane, arsa aneng nagasantun, ana
tanjung ana waringin, temah ing pinggir pasar, engkuk mangkruk-mangkruk,
angungkuli wong sapasar, pindha kamukten sepele kang pinurih, kasasar
ambelasar.
24. Ana ingkang anitis paraji, sugih
brana miwah sugih garwa, ana kang nitis putrane, putra kang arsa mengku,
karesmene wong siji-siji, samiya tuk kaluwihan, ing panitisipun, yen mengkuha
jeneng ing wang, durung harsa amangga-amrih pribadi, sadyaku ingaranan.
25. Tataning wada kang datan pesthi,
durung jumeneng jalma utama, ingkang mangkono anggepe, pangrasane anemu, suka
sugih lan wruh ing yekti, yen nuli nemu duka, kabanjur kalantur, sak nggone
nitis kewala, tanpa wekas kangelan tan nemu kasil, tan bisa babar pisan.
26. Yen luputa anyakra bawani, apa
karemane aneng donya, ing pati marang tibane, ing kono karemipun, nora kuat
panyanggi pati, keron tan kasamaran, milah wawor sambu, abote oleh kamulyan,
nora kena toleh maring anak rabi, sajrone wruh wekasan.
27. Yen luputa pitakone bumi, luhung
sira aja dadi jalma, satogampang pretikele, sirnane tanpa tutur, yen wis sira
benering kapti, langgeng tanpa kerana, hangga buwaneku, humeneng tan dadi sela,
eningira iya nora dadi warih, werta tanpa tuduhan.
28. Ling ning pandhita anenakapi,
ingkang muksa inggih karsa nira, anjungkung kasutapane, nyana kena den angkuh,
tanpa tuduh mung tapa neki, tan mawi puruhita, suwung nguwung-uwung, mung
kaciptanira nika, durung antuk wuruk pratikele urip, pangukuh ngaya wara.
29. Tapa nira nganti kuru aking, wus
mangkana dennya mrih wekasan, datanpa tutur sirnane, kematengan tapa wus, dene
pratikel kang ngaluwih, tapa iku minangka, reragi panemu, ngilmu kang minangka
ulam, tapa tanpa ngilmu iya nora dadi, yen ngilmu tanpa tapa.
30. Jeplang-jeplang nora wurung dadi,
asli nora wedhar hing trapnya, kacegah agung bejane, yekti ta dhadhanipun, apan
akeh pandhita sandi, wuruke sinatengah, mring shohabatipun, sobate landhep
priyangga, kang linempit winedhar raose nuli, ngaturaken gurunira.
31. Pamudhare mung grahita neki, nguni
uni durung mambu warah, saking tan eco raose, matur ing gurunipun, langkung
ngungun tumut nganggepi, sinasmaha kelawan, pandhita gung agung, wus pesthi
anggepe nyata, iku wahyu nugraha dhawuh pribadi, sobat ingaken anak.
32. Sinungga sungga agung tinari,
mering guru yen wus arsa mejang, tan tebih sanding enggone, sobat katemah ing
guru, guru dadi sobating bating, lepasing panggrahita, nanduk sarwa wahyu, yeku
utama kalihnya, guru sobat kalihe sami ngudani, satengah kang pandhita.
33. Kudu tinut sak ujare iki, dene
lumakua sinembah, nengt pucuk gunung enggone, swaranira anguwuh, angebeki
pertapaneki, yen ana wong amarak, wekase berudul, lir gong beri kang tinembang,
pan kumarampyang binuka kang tanpa isi, tuna kang puruhita.
34. Aja kaya mengkono ngahurip, dipun kadi
wayang, kiuudang aneng enggone, blincongipun, ngibarate panggungireki, damare
ditya wulan, kelir alam suwung, ingkang nengga cipta keboh bumi tetepe adege
ringgit, sinangga maring nanggap.
35. Kang ananggap aneng dalem puri,
datan den usik olah sakersa, Hyang Premana dhedhalange, wayang pengadekipun,
ana ngalor ngidul tuwin, yeku ngulon lan wetan, sliring solahipun, pinolahaken
ing dhalang, yen lumaku linakokken kabeh iki, linabehken hing dhalang.
36. Pangucape ngucapaken ugi, yen
kumecap ilate, anutur-nuturake, sakarsa karsanipun, kang anonton tinoleh sami,
tinonaken ing dhalang, kang ananggapiku, sajege mangsa weruha, tanpa rupa kang
ananggap neng jro puri, tanpa werna Hyang Sukma.
37. Hyang premana denira angringgit,
ngucapaken hing sarira nira, tanpa awas sesamane, wimbuh pan ora tumut, hing
sarira upamaneki, kang miyak munggeng pohan, geni munggeng kayu, anderpi tan
katedah, angelir pintaka ing kayu panggerit, landhesan sami wreksa.
38. Panggeriting polah dening angin,
gesenging kayu kukusnya medal, datan antara genine, geni kelawan kukus, saking
kayu wijile neki, purwa eling duk kala, mula-mulanipun, kabeh iki kang gumelar,
saking ghoib manungsa tinitah luwih apan ingaken rahsa.
39. Mulya dhewe saking kang dumadi,
aja mengeng ciptanira tunggal, Tunggal sapari bawane, isine buwaneku, nganggep
siji manungsa jati, mengku sagung kahanan, hing manungsa iku, kawisesane
satunggal, panukmane salire jagad dumadi, tekad kang wus sampurna.
40. Lahya uwis Syeh Melaya aglis,
baliya marang Pulo Jawa, pan sira uga jatine, Syeh Melaya agupuh, nembah matur
angasih asih, aran kalingga murda, amba setya tuhu, Nabi Khidir nulya sirna,
Syeh Melaya katon aneng jeladri, datan nrasa neng toya.
41. Syeh Melaya sanget pangasweki, ing
pengete guru kang sampurna, pan sanget eling elinge, hardaning tyas amengku,
isining rat kajajah batin, mantep premati basa, kaeruh tan kaliru, sinukma mas
ingemasan, lulus saking badane kasturi jati, pepanase tyas sirna.
42. Wus mangkono Syeh Melaya mulih,
wus tan mengeng ing batin gunmawang, nora pangling sarirane, panuksmaning
sawujud, nanging dhohir sasat paningit, reh sarehing satriyan, linakon
winengku, pamurwane jagad raya, pan wus ngagem batine nora anilih, lir sato lan
rimbagan.
43. Wus tanana ngahurip, dennya tampa
ing guru wisiknya, tanana samar-samare, wisiking gurunipun, wus tamat karegem
aneng ati, nastiti kang angiman, angestokken guru, sarta lan kecaping rahsa,
pan dinadar ing nala suci awening, nyata lamun nugraha.
44. Temene ingkang guru sayekti, kang
wus sirna jasade tanana, kagiwang ana nalane, wus tumrap walinipun, dene
sanggya sukering ati, padhang dunya akherat, wus resik atemu, sukci langgeng
pan wus murah, mulya suka ing sapari polah neki, pana tanpa kerana.
45. Pan wus panakacipta ning wangsit,
tan asamar hing pati kacipta, wus samar ing waragane, marga ing pati luhung,
kang sinelir maring Hyang Widi, tanana rasa rumangsa, rahsa kadi iku, sirnane
tinggal punika, pan wus sirna alanggeng sukci mulyadi, mulya kadi duk kuna.
46. Nora samar sejatine pati, kang
rumekseng pejah ing sekala, tan rumangsa hing pejahe, ingkang rusak ing nepsu,
raga sukma kerta negari, suka mulya merdika, wus tumraping kayun, jumeneng ing
purba nira, padha bersih langgeng suci wus weradin, wus wruh sirnaning tunggal.
47. Datan samar satibane pati, kang
sampurna kang sinelir ika, tanana keksi wujude, kasampurnan puniku, pan wus
karta negara singgih, anir nakkenriku, alam pepitu wus sirna, pan wus bersih
sirnane alam puniki, tunggale ibaraha.
48. Ratuning alam pan wus kahesti,
abirawa wastane punika, alam nenem iku lire, sirna wetan puniku, lawan kulon
kidul lor iki, ing luhur lawan ngandhap, miwah kayu watu, tuwin bumi alit ika,
ngawang nguwung kumandhang ing angin warih, hya mung alam dahana.
No comments:
Post a Comment